Το σώμα πάντα ξέρει (Κατερίνα Ι. Ανέστη)
«Μας τσάκισε συναισθηματικά με τα τζιτζίκια», έλεγαν Eλληνες φοιτητές στο χιονισμένο Εδιμβούργο φεύγοντας από την παράσταση του Δημήτρη Παπαϊωάννου “Primal Matter” στο Corn Exchange. «Νιώθω ακόμα την ηχώ», εκμυστηρευόταν το επόμενο πρωινό ο Richard Flood, chief curator στο New Museum της Νέας Υόρκης. Αφετηρία και των δύο αναφορών ήταν η παράσταση που πρωτοείδαμε στο Φεστιβάλ Αθηνών τον περασμένο Ιούλιο, την παράσταση με την οποία ο Δημήτρης Παπαϊωάννου επέστρεψε επί σκηνής, επέστρεψε στις πρώτες ύλες του δημιουργικού του τρόπου (που, όχι, δεν ήταν τα υλικά της φαντασμαγορίας των Ολυμπιακών Αγώνων ή του Παλλάς).
Τότε είδαμε την παράσταση ιδρωμένοι, στα τσιμέντα της αποθήκης της Πειραιώς 260 στην κορύφωση του καύσωνα. Τώρα, τυλιγμένοι σφιχτά στα παλτό και με τα χέρια χωμένα σε κασμιρένια σκoτσέζικα γάντια στην αίθουσα του Corn Exchange, που για χάρη του “Primal Matter” άλλαξε όψη: το κόκκινο χαλί έφυγε και τα βασικά δομικά στοιχεία της αίθουσας αναδείχθηκαν για να φιλοξενήσουν την παράσταση. Αυτή τη φορά, μαζί με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου στη σκηνή βρισκόταν ο Μιχάλης Θεοφάνους. Από την εκτυφλωτική, εξωπραγματική σωματική αρτιότητα του Tadeu Liesenfeld τότε, στη γήινη, ανεπιτήδευτη και ωριμότερη παρουσία του Μιχάλη Θεοφάνους τώρα, του γυμνού αντικατοπτρισμού του Δημήτρη Παπαϊωάννου σε όλη τη διάρκεια της παράστασης.
Το “Primal Matter” βρέθηκε στο Εδιμβούργο ως παράλληλη δράση της έκθεσης “From Death to Death and οther small tales”, που αποθέωνε και ανακεφαλαίωνε τις απόψεις των σημαντικότερων καλλιτεχνών της σύγχρονης τέχνης για το ανθρώπινο σώμα. Η πρόσκληση έγινε από τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο και προέκυψε από τη συνύπαρξη της παράστασης με μέρος της συλλογής του στους χώρους του Φεστιβάλ Αθηνών το περασμένο καλοκαίρι.
Με την αισθητική και τη βασική ιδέα να παραμένουν απαράλλακτες, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου έκανε ξεκάθαρο στο Εδιμβούργο ότι το “Primal Matter” αποτελεί μια performance που βρίσκεται μονίμως in progress. Εξέλιξε απόλυτα τη σχέση των σωμάτων επί σκηνής, τα υπέβαλε σε νέες προκλήσεις μέσα από μια αδιάλειπτη διαδικασία συνάντησής τους, απορρόφησης και απώθησης. Η performance απηχούσε ευδιάκριτα τη διαρκή επανεφεύρεση, αλλά και τον ακρωτηριασμό της ταυτότητας. Οπως σημειώνει η Ελίνα Κουντούρη, διευθύντρια της Δήμεργον, στο υλικό που συνοδεύει την παράσταση: «Το ‘Primal Matter’ προσφέρει μια παγκόσμια γλώσσα αποκωδικοποίησης και γρηγορότερης πρόσβασης στην αλήθεια – η ένωση των δύο σωμάτων μέσω οφθαλμαπατών είναι η ένωση συμπεριφορών και ταυτοτήτων, ένας αγώνας μεταξύ ύλης και πνεύματος, της σκιάς και του φωτός, του δημιουργού και της δημιουργίας του».
Από τις χειρονομίες του μπουλουκιού στην έκρηξη της εσωτερικής ακουστικής του σώματος, στη μοναξιά του κορμιού στο τοπίο, στο μεγαλείο της πιο ειλικρινούς τέχνης, το ‘Primal Matter’ λειτούργησε. Με τις βασικές ύλες της ελληνικότητας συνεχώς παρούσες: τα τζιτζίκια, η τελετουργία του μπουλουκιού στην επαρχία, ο ήχος του καραβιού που σαλπάρει (ήταν απλά ένα τραπέζι που σερνόταν, όμως ένιωθες να βρίσκεσαι στο κατάστρωμα ενός πλοίου), το λάστιχο που βρέχει το σώμα, ένα ταξίμι.
Ηταν έντονη η αίσθηση πως σε αυτή τη νέα επίσκεψη στο “Primal Matter” δεν είδαμε μόνο την εξέλιξη της σωματικής τόλμης των πρωταγωνιστών, αλλά και την απελευθέρωση του συναισθήματος. Είδαμε μια μεγαλύτερη έκθεση της αμηχανίας, της περιέργειας, της μελαγχολίας, της αγωνίας. Με τη διαρκή υπόμνηση πως στη σκηνή δεν βρίσκονται δύο πρόσωπα, αλλά ένα – το εντελώς γυμνό θεαματικό σώμα που εκτίθεται και επιζητεί το χειροκρότημα και τη φροντίδα, αλλά και το μαυροντυμένο σώμα που μοιάζει να καθοδηγεί και να εξουσιάζει το γυμνό. Ο δημιουργός και η δημιουργία. Ή μήπως μαζί επί σκηνής ο Δημήτρης Παπαϊωάννου και το προϊόν της τέχνης του;
Κατερίνα Ι. Ανέστη.
